Ebeveyn Tutumları Nelerdir? Çocuklara Etkileri Nelerdir?

Ebeveyn Tutumları

Çocuklarınız Sizin Eseriniz

Ebeveyn tutumları. Dünyanın en güzel ve kutsal duygularından biri muhakkak ki çocuk sahibi olmak.
Çocuk sahibi olmak kolay ama anne/baba olmak o kadar da kolay değil. Dünyaya gözlerini yeni açan, savunmasız ve bakıma muhtaç minicik bir bebeğin bütün ihtiyaçlarını karşılamak ve onu büyütüp bir birey haline getirmek zaman zaman külfet olsa da aslında oldukça ehemmiyetli ve kutsal bir görev.

Çocuğunu büyütüp bir birey haline getirmek, cümlesi aslında oldukça önem arz eden bir cümle burada. Çünkü günümüzde ebeveynler, maalesef çocuklarının birer birey olacaklarını unutup onları kendi istekleri doğrultusunda kukla olarak yetiştirmekte. Fakat unutmayın ki çocuğunuz her ne kadar sizin çocuğunuz olsa da kendi başına bir bireydir ve zaten var olan bir mizaçla dünyaya gelir. Ebeveyn tutumları çocuğunuzu yetiştirirken takındığınız tutum ise çocuğunuzun kişiliğini büyük ölçüde etkiler ve hayatı boyunca onun peşinden gider.

Ebeveyn Tutumları Nelerdir?

• Mükemmelliyetçi Ebeveyn Tutumu: Mükemmelliyetçi tutuma sahip olan ebeveynler çocuklarına adeta koşullu bir sevgi beslerler. Ancak çocuklarının mükemmel performanslarını gördükten sonra sevgi gösterirler. Ve bu anne/babaların cümleleri genellikle  -meli -malı şeklinde biter. Cümlelerinde sürekli bir gereklilik vardır ve çocuklar üzerindeki hedefleri sınırsızdır.

• Mükemmelliyetçi Ebeveyn Tutumuna Sahip Ebeveynlerin Çocukları: Mükemmelliyetçi tutuma sahip ebeveynlerin çocuklarında, yetiştirildiği tutumdan dolayı yetersizlik, suçluluk ve sevgiye layık hissetmeme ya da ancak bir şeyler yapmanın karşılığında sevgi alabileceği duygusu gözlemlenir. Bu tutumla yetiştirilen çocuklar koşulsuz sevgiyi tadamazlar. Ayrıca bu çocuklarda ve onların yetişkinliklerinde kendini ifade edememe, sosyal fobi, obsesif kompulsif gibi problemler baş gösterebilir.

• Aşırı Hoşgörülü Ebeveyn Tutumu: Ebeveyn, çocuğun isteklerine gereğinden fazla olumlu bir tutum sergiler. Çocuğun her istediği olur. Çocuğa asla hayır denilmez ve gerektiğinde bile olsa ceza ve reddedilme görülmez. Her şey çocuğun elindedir. Bu tutumun benimsenmesinde çocuğun beklenen çocuk olması, tek çocuk olması ya da hasta çocuk olması etkili olabilir.

• Aşırı Hoşgörülü Ebeveyn Tutumuna Sahip Ebeveynlerin Çocukları: Bu tutuma sahip ebeveynlerin çocuklarında onların yetişkinliklerinde genellikle benmerkezcilik ve bencillik, saldırganlık, sorumsuzluk, kıskançlık görülebilir.  Ayrıca kişilik bozukluklarından narsistlik baş gösterebilir.

• Reddedici Ebeveyn Tutumu:  Bu tutumda ebeveyn, çocuğu ve onun gereksinimlerini reddeder ve aksatır. Çocuğa sevgi değil aksine düşmanca hisler besler. Çocuğun istenmeyen çocuk olması bu tutumun benimsenmesinde bir etken olabilir.

• Reddedici Ebeveyn Tutuma Sahip Ebeveynlerin Çocukları: Bu çocuklar, çocukluk ve yetişkinlik dönemlerinde kaybetme ve güven korkusu yaşayabilir, buna bağlı olarak kaygılı bağlanma stiline sahip olabilirler. Sinirlilik, saldırganlık, intihar bu bireylerde gözlemlenebilir. Ayrıca antisosyal kişilik bozukluğu baş gösterebilir

• İlgisiz Ebeveyn Tutumu: Duygu, düşünce, davranış olarak anne-baba çocuğa gereken ilgiyi göstermez. Bu tutuma sahip ebeveynlerde narsist kişilik bozukluğu görülme ihtimali oldukça yüksektir. Ya da anne-baba işkolik, alkolik, depresif olabilir veya eşler arasında problemler olabilir. Ebeveyn tutumları; gördüğünü uygulama, istenmeyen çocuğa sahip olma, erken yaşta çocuk sahibi olma bu tutumun sahiplenilmesinde birer etken olabilir.

• İlgisiz Ebeveyn Tutumuna Sahip Ebeveynlerin Çocukları: İlgi görmeyen çocuklar, ilgi çekmek için olumlu-olumsuz elinden gelen her şeyi yapma potansiyeline sahiptir.  Ayrıca bu çocuklarda ve yetişkinliklerinde kaçma, kleptomani (çalma), pika sendromu (besleyici olmayan ve gıda niteliği taşımayan maddelerin yenilmesi), enürezis( altını ıslatma) ve enkoprezis (kaka kaçırma) ayrıca kişilik bozukluklarından histrionik kişilik bozukluğu ve antisosyal kişilik bozukluğu görülebilir.

• Dengesiz/ Tutarsız Ebeveyn Tutumu: Ebeveynde dengesiz ve tutarsız davranışlar görülür. Bir gün evet dediği bir şeye ertesi gün hayır diyebilir.

• Dengesiz/Tutarsız Ebeveyn Tutumuna Sahip Ebeveynlerin Çocukları: Çocuk hangi davranışın doğru hangi davranışın yanlış olduğunu kestiremez. Kurallı ve düzenli bir yaşama alışık değildir. Bir süre sonra çocukta da dengesizlik görülür ve bu çocuklarda ve yetişkinliklerinde aşırı kaygı, yalan söyleme gözlemlenirken borderline kişilik bozukluğu da görülebilir.

• Aşırı Koruyucu Ebeveyn Tutumu: Ebeveyn çocuğunu adeta bir ilgi seline boğar. Ve çocuk üzerinde sürekli bir kontrol söz konusudur. Anne/baba aşırı kaygılıdır ve hayatını çocuğa göre yaşar. Yani ailede, çocuk merkezli bir yaşam hakimdir.  Bunun bir diğer versiyonu da helikopter ebeveynliktir. Anne/baba çocuğun etrafında resmen dört döndüğü için bu isim verilmiştir. Çocuğun beklenen çocuk olarak uzun yıllar sonra olması, tek çocuk veya çocuğun hasta olması gibi nedenlerden dolayı ebeveynler bu tutuma sahip olabilir.

• Aşırı Koruyucu Ebeveyn Tutumuna Sahip Ebeveynlerin Çocukları:  Bu tutumla yetiştirilen çocuklar, çocukluklarında ve yetişkinliklerinde sorumsuz, şımarık, ihtiyaçlarını karşılayamaz bir hal alırlar. Ayrıca bu tutumla yetiştirilen çocuklarda yemek yeme sorunu, okul kaygısı, ayrılma anksiyetesi ve bağımlı kişilik bozukluğu görülme ihtimali oldukça yüksektir.

• Otoriter Ebeveyn Tutumu: Bu tutumda çocuk sürekli gözlem altındadır. Ebeveynler çocuklarının fikirlerini almayı reddederler. Kurallar her şeyin üstündedir ve sorgulanamaz. Çocuk direkt olarak ondan istenileni sorgulamaksızın yapmaya mecburdur.

• Otoriter Ebeveyn Tutumuna Sahip Ebeveynlerin Çocukları: Bu tutumla büyütülen çocuklarda,  kurban ya da zorba olma eğilimi oldukça yüksektir. Buna ek olarak tırnak yeme, kekeleme, enürezis ve enkoprezis ve paranoya görülebilir.

• Demokratik Ebeveyn Tutumu: Bu tutumu benimsemiş ebeveynlerde, hem ılımlı hem otoriter bir atmosfer hakimdir. Bu ebeveynler ile çocukları arasında karşılıklı bir fikir alışverişi ve saygı vardır. Ayrıca ebeveyn çocuğuna karşı koşulsuz sevgi besler. Aralarında sözlü uzlaşma vardır ve ebeveyn çocuğuna rol model olur.

• Demokratik Ebeveyn Tutumuna Sahip Ebeveynlerin Çocukları: Demokratik ebeveyn tutumuyla yetiştirilen çocuklar; saygılı, hoşgörülü, girişken, özgüvenli, sosyal, uyumlu, yenilikçi olurlar.

Unutulmamalıdır ki mükemmel aile yoktur. Çünkü mükemmel insan yoktur. Ama çocuk büyütürken benimsenen tutumlar vardır ve bu tutumların en doğrusu demokratik ebeveyn tutumudur. Ebeveyn tutumları sağlıklı bir kişiliğe sahip bireyler yetiştirmenin yolu demokratik ebeveyn tutumundan geçer.

Ebeveyn Tutumlarının Uzun Vadeli Etkileri

Ebeveyn tutumları, bir çocuğun kişilik gelişiminde ve yetişkinlikte sergilediği davranışlarda belirleyici bir rol oynar. Ebeveynin çocukluk döneminde sergilediği tutumlar, çocuğun nasıl bir birey olacağını ve hayata nasıl bir bakış açısıyla yaklaşacağını etkiler. Uzun vadeli etkiler, çocuğun özsaygısını, özgüvenini, duygusal zekâsını ve sosyal ilişkilerini şekillendirir.

a. Özgüven ve Özsaygı Üzerindeki Etkiler: Demokratik ve destekleyici ebeveyn tutumları, çocuğun kendine güvenen ve sağlıklı bir özsaygıya sahip bireyler olarak yetişmesini sağlar. Öte yandan, otoriter ya da ilgisiz ebeveynler tarafından büyütülen çocuklar, yetişkinlik döneminde özgüven eksikliği, sürekli onay arama ve kaygı gibi sorunlar yaşayabilirler.

b. İlişki Kurma Becerileri: Ebeveynlerin çocuklarıyla kurduğu ilişkinin niteliği, onların ilerideki ilişki dinamiklerini belirler. Örneğin, aşırı koruyucu ebeveynler tarafından büyütülen çocuklar, bağımsızlık duygusunu geliştirmekte zorluk çekebilir ve ilişki kurarken aşırı bağlılık gösterebilir. Bunun aksine, demokratik ebeveynlik modeli, çocukların sağlıklı sınırları öğrenmesine ve ilişkilerde dengeli olmalarına yardımcı olur.

c. Duygusal ve Sosyal Beceriler: Ebeveynlerin tutumu, çocukların duygusal zekâlarını ve sosyal becerilerini etkiler. İlgisiz ya da ihmalkâr tutumlar, çocukların duygusal olarak izole olmalarına ve empati yeteneklerinin gelişmemesine sebep olabilir. Buna karşın, destekleyici ebeveynlik, çocukların empati, iş birliği ve iletişim gibi sosyal becerilerini güçlendirir.

Sağlıklı Ebeveyn Tutumlarının Özellikleri

Sağlıklı ebeveyn tutumları, çocuğun ruhsal, duygusal ve sosyal gelişimini olumlu yönde etkileyen ve destekleyen yaklaşımlardır. Bu tutumlar, çocuğun kendini güvende hissetmesini ve kendine değer vermesini sağlar. Sağlıklı bir ebeveyn tutumunun bazı temel özellikleri şunlardır:

a. Koşulsuz Sevgi ve Kabul: Sağlıklı ebeveynler, çocuklarını hataları ve başarıları ne olursa olsun koşulsuz olarak sever ve kabul ederler. Bu yaklaşım, çocukta kendine güvenin ve duygusal güvenliğin temelini oluşturur.

b. Açık ve Etkili İletişim: Sağlıklı ebeveynler, çocuklarıyla açık bir iletişim kurar ve onları dinler. Çocuğun duygularını ve düşüncelerini ifade etmesine izin veren bu yaklaşım, empatiyi ve anlayışı teşvik eder.

c. Sınırlar ve Disiplin: Ebeveynlerin sınırlar koyması, çocuğun güvenli ve tutarlı bir ortamda büyümesine yardımcı olur. Ancak bu sınırlar, otoriter bir tutumla değil, sevgi ve anlayışla belirlenir. Böylece çocuk, sorumluluk almayı öğrenir ve kendi davranışlarının sonuçlarını anlar.

d. Destekleyici ve Motive Edici Olma: Sağlıklı ebeveynler, çocuklarını keşfetmeye, öğrenmeye ve hata yapmaya teşvik eder. Başarısızlıkların büyümenin bir parçası olduğunu vurgulamak, çocukta öğrenme isteğini ve dayanıklılığı artırır.

e. Duygusal Destek: Ebeveynler, çocukların duygusal olarak güvende hissetmesini sağlayarak stresle başa çıkma yeteneklerini geliştirir. Zor zamanlarda çocuklarının yanında olmak ve duygularını anlamak, onların ilerideki duygusal dayanıklılığını güçlendirir.

Bu tutumlar, çocukların özgüvenli, bağımsız ve duygusal olarak dengeli bireyler olmalarına katkıda bulunur. Sağlıklı ebeveynlik, çocuğun kendini gerçekleştirmesine ve potansiyelini en iyi şekilde kullanmasına olanak tanır.

Ebeveynlere Tavsiyeler ve Öneriler

Ebeveynlik, karmaşık ve sürekli değişen bir süreçtir. Her çocuk farklıdır ve her ebeveyn, kendi güçlü yönleri ve zorluklarıyla bu yolculuğa çıkar. Ancak, sağlıklı ebeveynlik için bazı temel ilkeler ve tavsiyeler, ebeveynlerin çocuklarına daha iyi rehberlik etmelerini sağlar ve onların gelişimini olumlu yönde etkiler. İşte ebeveynlere önerilen bazı temel tavsiyeler:

a. Koşulsuz Sevgi Gösterin

Çocuklar, koşulsuz sevgi ve kabul gördüklerinde kendilerini değerli hissederler. Ebeveynlerin, çocuklarının başarıları ya da hatalarından bağımsız olarak onları sevmesi, çocukların özgüvenini artırır. Çocuğunuza sevildiğini hissettirmek, ona güvenli bir duygusal zemin sağlar ve dünyaya olumlu bir bakış açısı geliştirmesine yardımcı olur.

b. Dinlemeyi ve Anlamayı Ön Planda Tutun

Çocuklar, kendilerini dinleyen ve anlamaya çalışan ebeveynlere sahip olduklarında daha güvenli hissederler. Onların duygularını ve düşüncelerini açıkça ifade etmelerine olanak tanıyın. Çocuğunuzun söylediği her şeyi dinlemek, onun duygusal ihtiyaçlarını anlamanızı sağlar ve sağlıklı bir iletişim ortamı oluşturur. Bu, çocuğunuzla aranızdaki bağları güçlendirir.

c. Sınırlar Koyun, Ancak Esnek Olun

Sınırlar, çocuğun güvenliğini ve duygusal sağlığını sağlamak için önemlidir. Ancak bu sınırlar, otoriter bir yaklaşım yerine sevgi ve anlayışla belirlenmelidir. Çocuğunuzun sınırlarını belirlerken esnek ve tutarlı olun. Kuralların ne olduğunu açıkça ifade edin, ancak değişen durumlara göre esneklik gösterin. Bu, çocuğunuzun sağlıklı bir şekilde bağımsızlık kazanmasına olanak tanır.

d. Disiplin ve Olumlu Davranışları Destekleyin

Ebeveynler, çocuğa uygun disiplin yöntemleri uygulamalıdır. Ancak disiplin, cezalandırma yerine, pozitif pekiştirme ve eğitimsel bir yaklaşım olmalıdır. Çocuğunuz doğru davranışı sergilediğinde ödüllendirme, yanlış davranışlar sergilediğinde ise yapıcı bir şekilde açıklama yapmak, uzun vadede daha etkili sonuçlar doğurur.

e. Sabırlı Olun

Ebeveynlik sabır gerektiren bir süreçtir. Çocuklar, zaman zaman zorluklarla karşılaşabilir ve hata yapabilirler. Bu süreçte sabırlı olmak, çocuğunuzun duygusal gelişimi için kritik önem taşır. Onlara kendi hatalarını yapma fırsatı verin, çünkü bu, öğrenmenin ve büyümenin bir parçasıdır. Sabır, çocuğunuzun bağımsızlık, güven ve sorumluluk duygularını pekiştirir.

f. Çocuğunuzun İlgi Alanlarına Saygı Gösterin

Her çocuk farklıdır ve kendine özgü yetenekleri, ilgileri ve tutkuları vardır. Çocuğunuzun ilgi alanlarına saygı göstermek, ona değer verdiğinizi ve kişiliğini kabul ettiğinizi hissettirir. Onun ilgi alanlarını keşfetmesine yardımcı olmak, özgüvenini ve yaratıcılığını geliştirir. Ayrıca, çocuğunuzun ilgilerine göre eğitim ve aktiviteler planlamak, onun daha mutlu ve başarılı olmasına katkı sağlar.

g. Ebeveyn Kendinize Zaman Ayırın

Ebeveynlik, yorucu ve zaman alıcı bir süreç olabilir, bu yüzden kendi sağlığınıza ve refahınıza da önem vermelisiniz. Kendinize zaman ayırmak, ruhsal ve fiziksel sağlığınızı korumanıza yardımcı olur. Kendinizi iyi hissetmeniz, çocuğunuza daha sağlıklı ve dengeli bir şekilde yaklaşmanızı sağlar. Bu, ebeveynlik sürecinde daha sakin, sabırlı ve etkili olmanıza katkı yapar.

h. Çocuğunuzla Kaliteli Zaman Geçirin

Çocuğunuzla birlikte vakit geçirmek, sadece onun gelişimini desteklemekle kalmaz, aynı zamanda ilişkinizi de güçlendirir. Günlük yaşantınızın içinde çocuğunuza kaliteli zaman ayırmaya çalışın. Birlikte oyun oynamak, kitap okumak veya dışarıda vakit geçirmek, aranızdaki bağı kuvvetlendirir. Bu anlar, çocuğunuza kendini değerli hissettirecek ve ona güvenli bir ortam sunacaktır.

i. Duygusal ve Fiziksel Güvenliği Sağlayın

Çocuğunuzun duygusal ve fiziksel güvenliğini her zaman ön planda tutun. Aile içindeki şiddet, istismar ya da ihmalkârlık, çocuğun psikolojik gelişimine zarar verir. Çocuğunuzu korumak, ona güvenli bir ortam sağlamak, sağlıklı büyümesinin temelini oluşturur.

j. Özür Dileyin ve Hatalarınızı Kabul Edin

Ebeveynler de insanlardır ve hata yapabilirler. Eğer bir hata yaparsanız, bunu kabul etmek ve çocuğunuza özür dilemek önemli bir adımdır. Bu, çocuğunuza sorumluluk almayı ve hata yapmanın doğal bir şey olduğunu öğretir. Böylece, çocuğunuzun sağlıklı bir özsaygı geliştirmesi sağlanır.

Bu tavsiyeler, ebeveynlere daha sağlıklı ve destekleyici bir ebeveynlik modeli sunarak, çocuklarının duygusal ve psikolojik gelişimlerini olumlu bir şekilde etkilemelerine yardımcı olacaktır.

Ebeveyn Tutumlarını Etkileyen Faktörler

1. Ebeveyn cinsiyeti
2. Ebeveynin eğitim durumu
3. Ebeveynin sosyoekonomik düzeyi
4. Hazırbulunuşluk
5. Çocuğun Mizacı

“Siz eşinizi seçebilirsiniz ama çocuğunuz anne/babasını seçemez. Onun için iyi bir anne /baba seçtiğinizden emin olun.”

Ve çocuk sahibi olurken anne/baba olmayı da unutmayalım… Ebeveyn tutumları…

Yazar: Ahsen Şeyda Bulut

İLGİNİZİ ÇEKEBİLİR Duygu Nedir? Duygularımı Nasıl Kontrol Ederim?

-ANKARA PSİKOLOG- -MOXO DİKKAT TESTİ- -ANKARA PSİKOLOG- -İLETİŞİM- -BDT EĞİTİMİ-