Zeigarnik Etkisi Nedir ve Nasıl Keşfedildi?

Zeigarnik Etkisi

Zeigarnik Etkisi. Gerçekten kavuşamayınca aşk olur mu? Sevdiğimiz kişiye kavuşamadığımızda kendimizi eksik hissettiğimiz zamanlar olabilir. Bunun yanı sıra, sürekli onu düşünebiliriz. Bu duruma benzer şekilde sevdiğimiz dizinin diğer bölümünü izleyemediğimizde veya bir sonraki bölümü izlemeyi beklerken de benzeri durumları yaşayabiliriz.

İlk durumda bir insana olan sevgi varken ikinci durumda ise bir diziye olan sevgi söz konusudur. Peki, bu iki durumda da nasıl benzeri düşüncelere ve duygulara kapılabiliriz? Bu sorunun cevabını Zeigarnik etkisi olarak cevaplayabiliriz.

Zeigarnik Etkisi Nedir? 

Zeigarnik etkisi, tamamlanmamış veya yaşanmamış durumların, tamamlanmış veya yaşanmış durumlara göre birey üzerinde o durumu daha kolay hatırlatmayı ifade eden bir kavramdır. Bu etkisi sayesinde yarım kalmış durumlar daha kolay hatırlanır ve sürekli beynimiz de dönüp durabilir.

Etkinin oluşması için bazı sebepleri vardır. Örneğin; bireyin yaşadığı durumu tamamlama ihtiyacı hissetmesidir. Aynı zamanda, beynimiz tamamlanmamış durumları daha kolay hatırlatır. Çünkü beynimizde bu durumlar için seçicilik mevcuttur.

Kanıt olarak, laboratuvar ortamında bir gruptan matematik problemini çözmek (tamamlamak) ve boncuk dizmek gibi toplamda 20 farklı görevi yapmaları istenmiştir. Fakat, deney sürecinde bazı görevlerde katılımcıların süreci bilinçli şekilde kesintiye maruz bırakıldı. Geri kalan görevlerde ise herhangi bir kesinti durumu olmadı.

Yapılan gözlemlere göre kesintiye uğratılmış görev sürecinde kesintiye uğratılmamış görev sürecinde farklılık olup olmadığını ölçmek amaçlanmıştı. Deneyin son kısmında katılımcılarla görüşüldü. Burada katılımcıların %90’lık kısmı kesintiye uğradıkları görevleri daha net hatırladıklarını ifade etti. Buradan yola çıkarak Zeigarnik etkisi yapılan deneylerle de bu durum kanıtlanmıştır.

Zeigarnik Etkisi Nasıl Keşfedildi?

İsminden de anlaşılacağı gibi Bluma Wulfovna Zeigarnik tarafından keşfedilmiştir. Zeigarnik, Berlin’de bir restoranda pozitif psikolojinin kurucusu olan Profesör Kurt Kewin ve birkaç psikolog ile yemek yerken garsonun siparişleri kâğıt yerine aklına tutarak alması masadakilerin ilgisini ve dikkatini çekmiştir. Zeigarnik etkisi. Bunun üzerine garson ile yaptığı görüşmeler sonucunda siparişlerin tamamlandıktan sonra garsonun beyninden silindiğinin farkına vardılar ve çeşitli deneyler sonrasında bu durum kanıtlandı.

Yarım Kalan Aşklar Neden Daha İyi Hatırlanır?

Psikolog Bluma Zeigarnik tarafından keşfedilen Zeigarnik etkisi, insanların iyi hatırladıkları şeylerin sürekli olarak zihinlerinde yarım kalan şeyler olduğunu gösteren bir psikolojik fenomendir. Zeigarnik, insanların tamamlanmış görevleri hafızalarından daha hızlı sildiklerini, yarım kalan görevleri ise sürekli olarak düşündüklerini ve hatırladıklarını gözlemlemiştir.

Zeigarnik etkisi adını Zeigarnik’in yaptığı bir deneyden almıştır. Bu deneyde, Zeigarnik bir grup insandan bir dizi görev yapmalarını istemiştir. Bazı görevler tamamlanırken, bazı görevler yarım kalmıştır. Deneyden sonra, Zeigarnik katılımcılara hangi görevleri hatırladıklarını sormuştur. Katılımcılar, yarım kalan görevleri tamamlanmış görevlerden çok daha iyi hatırlamışlardır.

Zeigarnik etkisi, insanların yarım kalan işleri tamamlama ihtiyacı duymasından kaynaklanır. Tamamlanmamış bir görev, zihnimizde bir gerilim yaratır ve bu gerilim, görevi tamamlayana kadar zihnimizde kalmamızı sağlar. Bu gerilim, yarım kalan görevleri sürekli olarak düşünmemize ve hatırlamamıza neden olur.

Zeigarnik etkisi, günlük hayatımızda birçok farklı alanda karşımıza çıkar. Örneğin, yarım kalan bir kitap okumayı veya bir filmi izlemeyi sürekli olarak düşünürüz. Yarım kalan bir iş de zihnimizi meşgul eder ve diğer işlere konsantre olmamızı zorlaştırır.

Zeigarnik etkisi, bazı durumlarda yardımcı olabilir. Örneğin, öğrenmek istediğiniz bir konu hakkında bir kitap okumaya başladığınızı ve kitabı yarım bıraktığınızı varsayalım. Bu durumda, kitapta okuduğunuz bilgiler zihninizde daha uzun süre kalacaktır.

Ancak, Zeigarnik etkisi her zaman yardımcı olmayabilir. Yarım kalan işler zihnimizi meşgul edip strese neden olabilir. Bu nedenle, yarım kalan işleri tamamlamaya veya en azından bir planlama yapmaya özen göstermek önemlidir.

Zeigarnik etkisi, hafızamızın nasıl çalıştığına dair önemli bilgiler vermektedir. Bu etki, öğrenme, hatırlama ve motivasyon gibi birçok farklı alanda kullanılabilir.

Zeigarnik Etkisini Kendimiz İçin Nasıl Avantaja Çevirebiliriz?

Tamamlanmamış veya yarım kalan durumları daha iyi hatırlamamızı sağlayan bu etki özellikle erteleme davranışı için verimli olabiliyor. Nasıl mı? Erteleme davranışı içindeki bir birey çeşitli olay veya söylemlerle durumları erteleyebilir. Fakat yarım kalmış durumları düşünmeye ek olarak çeşitli içsel ve dışsal motivasyonlar ile ertelenen durum artık tamamlanmış bir durum haline gelebilir.

Örneğin; 1 haftalık süreç içerisinde rapor yazıp teslim etmesi gereken biri sürekli bu yarım kalan durumu düşünebilir. Buna ek, bu durum bitince düşünmeyi bırakıp ne kadar rahatlayacağını aklına getirip kendini motive edebilir.

Özetle, izlediğimiz dizinin sonunu veya bir sonraki bölümü merak etmek ve bunun aklında çıkmaması, garsonların kağıt kullanmaya gerek duymadan siparişleri aklında tutabilmesinin sebebi Zeigarnik etkisidir. Çünkü bireyler tamamlanmamış görevlere göre bellek avantajına sahiptir.

Genellikle ortalamaya göre neredeyse 2 kat daha hatırlama etkiye sahiptir. Bu durumu avantajımıza çevirebiliriz. Örneğin; erteleme davranışı için bu etkiyi kullanabiliriz. Böylelikle sürekli ertelenen ve düşünülen durum artık işlerimizin tamamlanmasını ve bizlerin rahat etmesini sağlar.

Zeigarnik Etkisi’nin Uygulama Alanları

Zeigarnik Etkisi, yalnızca psikolojik bir ilke olarak değil, aynı zamanda çeşitli alanlarda da uygulama bulmuş bir fenomendir. Tamamlanmamış görevlerin zihnimizde nasıl kaldığını ve bunun sonucunda ortaya çıkan duygusal ve bilişsel tepkileri anlamak, bu etkiyi çeşitli alanlarda kullanmamıza olanak sağlar. İşte bu etkinin farklı alanlarda nasıl kullanıldığına dair bazı örnekler:

Eğitim ve Öğrenme Süreçlerinde Kullanımı

Zeigarnik Etkisi, öğrenme süreçlerinde önemli bir rol oynar. Öğrenciler, tamamlanmamış bir görevi veya soruyu zihinsel olarak “tamamlama” isteğiyle daha fazla odaklanma eğilimindedir. Bu, özellikle öğrencilere belirli görevler sırasında yeterince molalar vermek veya kısa süreli dersler sunmak gibi stratejilerle uygulanabilir.

• Öğrenme Motivasyonu: Öğrencilerin, eksik bırakılan bir soruya veya tamamlanmamış bir öğrenme hedefine karşı duyduğu istek, onların daha fazla çalışmasına neden olabilir. Bu nedenle, öğretmenler veya eğitimciler, öğrencileri bazı görevlerde bilinçli olarak yarıda bırakabilir ve ardından onları bu görevleri tamamlamaya teşvik edebilir.
• Verimli Bilgi Edinme: Öğrenciler için belirli görevlerin bir kısmını bırakarak diğerlerine geçmek, onları zihinsel olarak daha odaklanmış tutabilir ve öğrenmeye karşı bir tür “tavsiye edilmiş eksiklik” duygusu yaratabilir. Bu, öğrencilerin devam eden öğrenme sürecinde daha derinlemesine bir katılım göstermelerini sağlayabilir.

İş ve Verimlilik

İş yerlerinde de Zeigarnik Etkisi verimliliği artırmak için kullanılabilir. Çalışanlar, tamamlanmamış görevlerle zihinsel olarak uğraşmaya devam ederler, bu da onların daha fazla çaba sarf etmelerine ve daha verimli olmalarına yol açabilir.

• Zaman Yönetimi ve Görev Listeleri: Bir kişi, yapmakta olduğu işlerin tam olarak tamamlanmaması durumunda, zihninde bir eksiklik duygusu yaşayarak, işi bitirmek için daha fazla motive olabilir. İşyerinde görevlerin zamanında tamamlanması için belirli süreli hedefler koymak, bu etkiyi artırabilir.
• Projelerde Devamlılık: Tamamlanmamış bir görev, çalışanların projeye olan bağlılıklarını artırabilir. Eğer bir çalışan yarım kalan bir görevi ya da proje adımını “bitirme” arzusuna sahipse, o görev üzerinde daha fazla zaman harcayabilir.

Terapötik Bağlamda Etkileri

Zeigarnik Etkisi, terapi sürecinde de önemli bir araç olabilir. Terapistler, danışanların üzerinde çalıştığı sorunları belirli seanslarda tam olarak çözmeye çalışırken, zaman zaman bazı sorunları geçici olarak yarıda bırakabilirler. Bu, danışanın devam eden içsel motivasyonunu tetikleyebilir ve daha derinlemesine bir keşfe yol açabilir.

• Gölgeleme Terapisi: Terapistler, tamamlanmamış bir görevle veya çözülmemiş bir meseleyle seansları kapatarak danışanların kendilerini bu eksiklik üzerinde düşünmeye yönlendirebilir. Bu, daha derin bir farkındalık yaratabilir.

Zeigarnik Etkisi ve Motivasyon

Zeigarnik Etkisi, motivasyon teorileriyle oldukça ilişkili bir kavramdır çünkü tamamlanmamış işlerin zihinsel olarak üzerinde düşünülmesi, bir tür “psikolojik dürtü” yaratır ve bireyleri bu işi tamamlama yönünde harekete geçirir. Bu, insan davranışlarını anlamak ve bu davranışları olumlu yönde yönlendirmek için güçlü bir araçtır.

Tamamlanmamış Görevler ve İçsel Motivasyon

Zeigarnik Etkisi, tamamlanmamış işlerin, bireylerde bir içsel dürtü yarattığını ve bu dürtünün, kişinin görevi tamamlama isteğini artırdığını gösterir. Bu, insanları daha üretken hale getirebilir.

• Hedeflere Ulaşmak İçin Motivasyon: İnsanlar, tamamlanmamış işleri tamamlayarak bir tür “tamamlanmışlık” duygusuna ulaşmak isterler. Bu içsel dürtü, bireyi daha fazla çaba göstermeye zorlar. Yani, tamamlanmamış bir görev, o görevi başarma isteğini doğrudan arttırır.
• Motive Edici Stratejiler: Eğitimde ya da iş hayatında bu etkiyi kullanarak bireylerin motivasyonunu artırmak mümkündür. Örneğin, görevleri küçük parçalara ayırmak, her birini tamamlamayı daha cazip hale getirebilir. Bu şekilde, kişilerin motivasyonu sürekli olarak canlı tutulabilir.

Dışsal Motivasyon ve Takdir

Zeigarnik Etkisi, yalnızca içsel motivasyonu değil, dışsal motivasyonları da etkileyebilir. İnsanlar, tamamlanmamış bir görev üzerinde zihinsel olarak çok fazla vakit harcadıklarında, çevrelerinden gelen takdir veya ödüllerle bu süreci desteklemek isteyebilirler.

• Ödüllendirme Sistemi: Ödüller, kişilerin tamamlanmamış işleri tamamlama isteğini daha da artırabilir. Küçük başarıların ödüllendirilmesi, bireyleri daha fazla çaba göstermeye teşvik edebilir.
• Kariyer Gelişimi: İş dünyasında Zeigarnik Etkisi’ni kullanmak, çalışanları görevleri hızlı ve verimli bir şekilde tamamlamaya yönlendirebilir. Eğer bir çalışan, küçük hedeflere ulaşarak ödüller veya takdir alırsa, genel motivasyonu ve iş performansı artabilir.

Motivasyon ve Psikolojik Denge

Bir kişinin tamamlanmamış görevler karşısında hissettiği motivasyon ve stres seviyesi, yalnızca dışsal ödüllerle değil, aynı zamanda kişinin psikolojik dengesini de etkiler. Tamamlanmamış işler, insanın içsel dünya ve düşünsel süreçleriyle bağlantılıdır. Bu etki, kişinin görevleri tamamlama duygusal tatminini sağlayarak, psikolojik dengeyi olumlu yönde etkileyebilir.

Sonuç olarak, Zeigarnik Etkisi motivasyonu artırmak için güçlü bir psikolojik prensip sunar. Hem içsel hem de dışsal faktörlerle desteklendiğinde, kişilerin tamamlanmamış görevleri tamamlamaya olan istekleri artar ve verimlilikleri yükselir.

Zeigarnik Etkisinin Günlük Hayattaki Uygulamaları

Zeigarnik etkisinin günlük hayattaki uygulamaları oldukça yaygındır. İşte bu uygulamalardan bazıları:

• Erteleme davranışını azaltmak
• Hafızayı güçlendirmek
• Motivasyonu artırmak
• Kişisel gelişimi desteklemek

Erteleme davranışını azaltmak

Erteleme davranışını azaltmak için etkili bir yöntem olabilir. Örneğin, bir ödevi veya raporu ertelemeyi düşünüyorsanız, bu ödevi veya raporu tamamlama fikrini zihninizde canlandırın. Zeigarnik etkisi. Bu düşünce, ödevi veya raporu tamamlama motivasyonunuzu artıracak ve erteleme davranışını azaltmaya yardımcı olacaktır.

Hafızayı güçlendirmek

Hafızayı güçlendirmek için de etkili bir yöntem olabilir. Örneğin, yeni bir dil öğrenmeye çalışıyorsanız, öğrenilen kelimeleri ve cümleleri tamamlamaya odaklanın. Bu, bu kelimeleri ve cümleleri daha iyi hatırlamanıza yardımcı olacaktır.

Motivasyonu artırmak

Motivasyonu artırmak için de etkili bir yöntem olabilir. Örneğin, bir hedefe ulaşmak istiyorsanız, bu hedefe ulaşma fikrini zihninizde canlandırın. Zeigarnik etkisi. Bu düşünce, hedefe ulaşma motivasyonunuzu artıracak ve daha fazla çaba göstermenizi sağlayacaktır.

Kişisel gelişimi desteklemek

Kişisel gelişimi desteklemek için de etkili bir yöntem olabilir. Örneğin, yeni bir beceri öğrenmek istiyorsanız, bu beceriyi öğrenme fikrini zihninizde canlandırın. Bu düşünce, yeni beceriyi öğrenme motivasyonunuzu artıracak ve daha fazla pratik yapmanızı sağlayacaktır.

Sonuç olarak, Zeigarnik etkisi, günlük hayatımızın birçok alanında etkili bir şekilde kullanılabilecek bir kavramdır. Bu etkiyi bilinçli olarak kullanarak, hayatımızı daha verimli ve başarılı hale getirebiliriz.

Zeigarnik Etkisi Ek Bilgiler

Zeigarnik etkisinin, aşağıdaki gibi bazı faktörlerden etkilenebileceği düşünülmektedir:

• Görevin önemi: Daha önemli görülen görevler, daha iyi hatırlanır.
• Görevin karmaşıklığı: Daha karmaşık görevler, daha iyi hatırlanır.
• Görevin yeniliği: Daha yeni olan görevler, daha iyi hatırlanır.

Yazar: Psk. Dan. Dilan KARAKOÇ 

-ANKARA PSİKOLOG- -MOXO DİKKAT TESTİ- -ANKARA PSİKOLOG- -İLETİŞİM- -BDT EĞİTİMİ-