Ebeveyn Tutumlarını Etkileyen Faktörler

Bazen kendinize ‘’Benim çocuğuma bu tutumu sergilememin sebebi nedir?’’ veya bir başka ebeveyn için ‘’Çocuğuna acaba bu tutumu sergilemesinin sebebi nedir?’’ diye sorduğunuz olmuş olabilirsiniz. Çünkü her bir birey kadar her aile de özel ve farklıdır. Bu sebepten ötürü, her ailenin çocuklarına karşı tutumları farklıdır. Bu tutumların her birinin çocukların gelişim süreçlerinde büyük bir etkisi vardır. Çocuk bu tutumların etkisi altında ilişkiler kurar, olaylara tepkiler verir ve en önemlisi çocuğun kişiliğini etkiler. Ebeveyn tutumlarını etkileyen bu faktörler nedeniyle ebeveynlerin tutumları değişti için çocukların davranışları da değişmektedir.

Ebeveyn Tutumlarını Etkileyen Faktörler Nelerdir?

Ebeveyn tutumlarını etkileyen birden fazla etken vardır. Örneğin; anne-baba arasındaki ilişki, ailenin sosyo-ekonomik düzeyi, ailenin kültürel değerleri vb. Fakat buradaki en temel faktör ailenin yetiştirme biçimi diyebiliriz.

1. Annenin-Babanın Yetişme Biçimleri: Ebeveynlerin ailelerinden gördükleri ve ailelerinin tutumları, çocuklarına karşı tutumları büyük oranda etkiler. Anne-babaların, çocuklarına karşı tutum ve davranışlarının temelinde, kendi çocukluk yıllarındaki anne-babaları ile ilişkileri yatar. Sears ve Swanson’ın, yaptıkları bir araştırmada, araştırmaya konuk olan anne-babaların, çocukluk yıllarında, kendi anne-babalarının kendilerine davrandıkları gibi çocuklarına davrandıklarını tespit etmişlerdir. Bunun yanı sıra, ebeveynler kendi ailelerinin tam tersi şekilde de tutumlarda bulunabilir. Örneğin; çocukluk yılları zor koşullar içinde geçen anne-baba, maddi imkânlara sahip olur olmaz, çocuğa en iyi ortamı hazırlama çabası içine girerler. Bunun için de çocuğun ilgi ve yeteneklerini dikkate almadan bale, folklor, yabancı dil, müzik vb. konularda dersler aldırırlar, en iyi okullara girmeleri için büyük bir çaba gösterirler (Yavuzer, 1994).
2. Ailenin Sosyo-Ekonomik Durumu: Eğitim düzeylerinin ve sosyo-ekonomik düzeyin, ebeveynlerin çocuklarına karşı tutumunda etkisi yadırganamayacak derecede fazladır. Sosyo-ekonomik düzeyi iyi olan ebeveynler, çocukların ihtiyaçlarını karşılamada kolaylık yaşarlar. Genellikle, sosyo-ekonomik derece ile ailelerin çocuklarına tutumları doğru orantılıdır.
3. Anne-Baba Arasındaki İlişki: Ebeveynlerin arasındaki iletişim çocuklarını da etkilemektedir. Ayrıca, ebeveynlerin ilişkisinin sağlığının iyiliği de çocuğu etkiler. Bu sebeplerden ötürü, ebeveynler ve çocuk arasındaki ilişkinin iyiliğinin birincil koşulu anne-babanın arasındaki ilişkinin sağlıklı olmasıdır. Anne-baba arasındaki uyumlu ilişki, çocuklarına karşı tutarlı, kabul edici, sevecen bir tutum geliştirmelerini sağlar.
4. Ailenin Kültürel Değerleri: Kültürden kültüre her ailedeki tutumlar değişmektedir. Çünkü her kültürün kendine özgü değerleri vardır. Örneğin; araştırmalara göre İngiliz ve Amerikalı ailelerin çocuk yetiştirme şekillerini karşılaştırmışlardır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre Amerikalı ailede çocuk aktör, anne-baba seyircidir. İngiliz ailelerde ise, bunun tam aksine anne-baba aktör, çocuk seyircidir.
5. Çocuğun Yaşı ve Cinsiyeti: Kültürlerde cinsiyete olan bakış açısı farklılık göstermektedir. Örneğin; Türk kültüründe soy devamı için erkek çocuk daha değerlidir. Bunun yanı sıra, ailelerin çocuk doğmadan önce cinsiyet beklentisi de olabilir. Bu gibi etkenler ebeveynlerin çocuklarına karşı tutumlarını etkiler. Çocuğun yaşının ebeveyn tutumuna bakacak olursak, çocuğun yaşına göre ailelerin davranışlarını değişmektedir. Örneğin; 2 yaşındaki çocuğun ihtiyaçları ile 12 yaşındaki çocuğun ihtiyacı bir değildir. Bu yüzden ebeveynlerin tutumlarında yıllar içerisinde değişimler gözlenebilir. Anne-babalar çocuk büyüdükçe davranışlarını denetleyebileceğine, daha bilinçli ve daha kasıtlı davrandığına inanırlar. Bu nedenle çocuğu davranışlarından sorumlu tutarlar (Dönmezer, 1999).

Sonuç olarak, ebeveynlerin çocuklarına olan belli başlı tutumlar vardır. Bu tutumlar çocukların gelişimini her açıdan etkilemektedir. Ebeveynlerin bu tutumlarının isi belli başlı kaynakları vardır. Örneğin; anne-babanın yetiştirilme şekli, anne-baba arasındaki ilişki, ailenin sosyo-ekonomik düzeyi, ailenin kültürel değerleri, çocuğun yaşı ve cinsiyeti bu kaynaklardandır.

Yazar: Psikolojik Danışman Dilan Karakoç