Duygulara Giriş
Duygu: fizyolojik uyarılma, dışavurumcu davranışlar ve bilinçli deneyimleri içeren organizmanın bütününe ait tepkidir.
Düşünce (biliş) ve duygu nasıl etkileşime girer? Biliş her zaman duygudan önce mi gelir?
Duygu Kuramları:
- James – Lange Kuramı; Uygular, duyguyu ortaya çıkaran uyarana yönelik belirli bedensel tepkilerimize dair farkındalığımızdan kaynaklanmaktadır. Örneğin, bir tehdidin ardından kalp atışımızın hızlandığını gözlemler ve sonrasında korku hissederiz.
- Cannon – Bard Kuramı; Duyguyu ortaya çıkaran uyaran eş zamanlı olarak bedensel tepkileri ve öznel deneyimi tetikler. Örneğin, kalp atışımız hızlanır ve aynı zamanda korku hissederiz.
- Schacter – Singer Kuramı; Duygu deneyimimiz iki etmene bağlıdır. Bunlar, genel uyarılma ve bilinçli bir bilişsel isimlendirmedir. Örneğin, uyarılmamızı bağlama göre korku ya da heyecan olarak yorumlayabiliriz.
- Zajonc; Le Doux Kuramı; Bazı duygusal tepkiler bilinçli değerlendirme olmaksızın aniden oluşabilir. Örneğin, ormanda duyduğumuz bir sesi tehdit olarak isimlendirmeden önce otomatik olarak korku hissedebiliriz.
- Lazarus Kuramı; Bilişsel değerlendirme bazen farkındalık olmaksızın duyguyu belirler. Örneğin, ses ‘yalnızca bir rüzgar ’
Duygular ve Otonom Sinir Sistemi:
Bir tehlike durumunda, otonom sinir sisteminin sempatik sinir sistemi bölümü bedenimizi harekete geçirir.
Sempatik sistemi (uyarılma)
Parasempatik sistem (gevşeme)
| Gözbebekleri büyür | GÖZLER | Gözbebekleri küçülür |
| Azalır | TÜKÜRÜK SALGILAMA | Artar |
| Terleme | DERİ | Kurur |
| Artar | SOLUNUM | Azalır |
| Hızlanır | KALP | Yavaşlar |
| Baskılanır | SİNDİRİM | Harekete geçer |
| Stres hormonları salgılanır | BÖBREKÜSTÜ BEZLERİ | Stres hormonları salgılanması azalır |
| Zayıflar | BAĞIŞIKLIK SİSTEMİ İŞLEVLERİ | Güçlenir |
Yerkes – Dodson kuramına göre uyarılma, görevin özelliğine bağlı olarak performansı farklı şekillerde etkiler. Orta düzeyde bir uyarılma en iyi performansa yol açar. Düşük düzeyde uyarılma bozucu etkide bulunabileceği gibi uzun süren aşırı uyarılma da bedeni tüketebilir.
Duyguların Fizyolojisi: korku, öfke ve cinsel uyarılma arasındaki fizyolojik farkı sezmek çok daha zordur. Farklı duygular ortak biyolojik işaretleri paylaşabilirler.
Duyguyu Deneyimleme
Duygunun bileşenleri yalnızca fizyoloji ve davranışı değil aynı zamanda bilinçli deneyimimizi de içerir.
Öfke
Öfke, diğer kişinin sergilediği olumsuz bir davranışa özellikle kişinin bu davranışı kasıtlı, haksız ve önlenebilir olarak algılandığında verilen yanıttır.
Öfke, bize zarar verir; kronik öfke, kalp rahatsızlıklarıyla ilişkilidir. Öfke, kalp atış hızımızı artırır, terlememize yol açar ve testosteron düzeyimizi artırır.
Öfkeyi kontrol etmenin en iyi yolu nedir?
- Bekleyin
- Dikkatinizi dağıtacak sağlıklı bir şey ya da destek bulun
- Kendinizi uzaklaştırın
Mutluluk
İyi hisset iyi davran olgusu; insanların iyi ruh halindeyken yardım etme eğiliminde olmalarıdır.
Pozitif Psikoloji: bireylerin ve toplumların gelişmelerine katkıda bulunan güçlü yönleri ve erdemleri keşfetmek ve teşvik etmek amacı taşıyan, insanı çalışan bilim dalı
Pozitif Psikoloji Kavramları
- Öznel iyi oluş: yaşamdan mutlu olma veya doyum sağlama yönündeki kendilik algısı.
- Nesnel iyi oluş: ölçümleri ile birlikte insanların yaşam kalitesini değerlendirmek için kullanılır.
- Uyum düzeyi olgusu: yargıları geçmiş deneyimlerimizle tanımladığımız nötr bir düzeyle ilişkilendirme eğilimimiz.
- Göreli yoksunluk: kişinin kendini karşılaştırdığı diğer insanlardan göreli olarak daha kötü olduğuna ilişkin algısı
Yazar: Aybüke AYDIN
Instagram: aybuke__aydn
Sonraki yazımızı inceleyin Aldatma Psikolojisi
